Szczepionki wyeliminowały większość chorób zakaźnych, jednak nadal jest bardzo mało doniesień na temat ich wpływu na zmniejszenie populacji pasożytów. Moim zdaniem, pasożyty w wielu aspektach przypominają choroby zakaźne – atakują jedynie osłabione osoby, powodują poważne szkody w organizmie (ale w dłuższym czasie niż najgroźniejsze choroby) i łatwo się przenoszą.
Gdyby powstały szczepionki na pasożyty, organizm człowieka mógłby lepiej rozpoznawać pasożyty na wczesnym etapie, czyli dopiero wtedy, gdy wkraczają one do organizmu i łatwiej je wyeliminować.
Dlaczego istnieje tak mało szczepionek na pasożyty?
Pasożyty mają szczególny mechanizm działania -aby móc rozmnażać się w organizmie, wysyłają substancje chemiczne, które osłabiają układ immunologiczny żywiciela. Co więcej, tych antygenów jest bardzo dużo – ilość substancji może wynosić nawet 20 000, a co więcej, różnią się one w poszczególnych stadiach życia pasożyta. Pasożyty jest trudno badać in vitro, ponieważ ich cykle rozwojowe potrafią być bardzo skomplikowane. Również zwierzęta żyjące w różnych warunkach, wykazują odmienną odporność na pasożyty. Te problemy przenoszą się na badania na ludziach – przykładowo, problem może sprawiać nawet ocena tego, czy dana osoba cierpi na zakażenie pasożytami, czy też nie.
Nie wiadomo jeszcze dokładnie, jaki jest mechanizm rozpoznawania pasożytów przez organizm człowieka. Tajemnicą pozostaje to, czy układ immunologiczny człowieka reaguje w jakiś szczególny sposób na zakażenie i jaka ilość pasożytów zostaje przez niego przechwycona tak, by nie dochodziło do zakażenia.
Historia szczepionek przeciwko pasożytom
Leiszmanioza to poważna choroba, przeciwko której szukano lekarstwa bądź szczepionki już w starożytności. Jedną z metod było wystawianie dzieci na ugryzienia muchówek, co miało zapobiegać późniejszemu rozwojowi choroby. Próbowano także zakażać zdrowe osoby wysiękiem ze zmian skórnych. Te metody leczenia nie okazały się skuteczne i choroba nadal zbiera śmiertelne żniwo. „Szczepionką” na tę chorobę okazało się być jedynie unikanie siedlisk muchówek. Powstało co prawda kilka różnych szczepionek, jednak są one stosowane wyłącznie jako środek wspomagający, a nie jako jedyna metoda ochrony.
W przypadku pasożytów atakujących w Afryce, takich, jak helmity czy tasiemce uzbrojone, najskuteczniejszym rozwiązaniem jest zwalczanie biedy. W leczeniu tych chorób przeszkadza między innymi podejście ludzi – niektórzy twierdzą, że choroby są „karą za grzechy” i muszą towarzyszyć ludzkości. Warto wspomnieć o tym, że pasożyty w ubogich krajach bardzo często są związane z występowaniem innych, wyniszczających chorób. W krajach rozwiniętych do takiej sytuacji dochodzi znacznie rzadziej, ze względu na lepiej rozwiniętą świadomość zdrowotną oraz opiekę medyczną.
Malaria
Malaria to wyniszczająca choroba występująca w krajach tropikalnych. Do tej pory opracowano około 10 różnych metod zapobiegania tej chorobie. Trudnością w opracowaniu tej szczepionki jest konieczność użycia bardzo dużej koncentracji składników aktywnych oraz występowanie wielu różnych szczepów malarii na różnych obszarach.
Szczepionka na tę chorobę została opracowana przez amerykańską firmę, jednak nie jest ona jeszcze na tyle gotowa, by móc ją wprowadzić do powszechnego obiegu.
Tęgoryjec
Badania nad szczepionkami na tęgoryjca są szczególnie kosztowne, z uwagi na to, że wymaga on żywiciela w postaci psa. Tęgoryjce często przenoszą inne choroby i są przyczyną anemii, co utrudnia zbieranie materiału badawczego. Nie wiadomo także, w jaki sposób na tęgoryjca reaguje organizm człowieka.
Podsumowanie
Badania nad szczepionkami, które pozwolą zwalczyć pasożyty, są znacznie trudniejsze, niż nad chorobami przenoszonymi z człowieka na człowieka. Pasożyty mają skomplikowany cykl życiowy i potrzebują różnych żywicieli (człowiek, pies, świnia, bydło itd.), co dodatkowo, utrudnia badania nad stworzeniem szczepionki. Dodatkowo, różne populacje pasożytów, potrafią w innym stopniu reagować na szczepionki, co wymaga stałych badań i udoskonalania ich składu.
Moim zdaniem, ważnym powodem jest także mała opłacalność tych nowatorskich badań oraz stosunkowo niewielkie zapotrzebowanie na szczepionki. O ile w krajach zachodnich niemal każdy może pozwolić sobie na szczepionkę na grypę, o tyle, w biednych rejonach, szczepienia na pasożyty musiałyby być dotowane z państwa lub z pomocy humanitarnej.
Pasożyty występujące w krajach rozwiniętych, nie są także tak groźne dla organizmu, jak choroby, które udało się zwalczyć za pomocą szczepionek.